CÁI TÊN

       Suýt nữa mình có tên là Đạm, Nguyễn Quốc Đạm. Ông cụ đã hạ bút đặt tên cho thằng con út là Quốc Đạm, thế rồi trong một phút giây thăng hoa nào đấy, cụ gạch đi mà thay bằng Quốc Túy. May thay! Phải là quốc túy quốc hồn nghe mới oách chứ ai lại quốc đạm, nghe cứ sặc mùi…protit, đội ơn cụ ạ.

       Nghe ông anh kể lại, ông cụ đặt tên con cái vô cùng cẩn thận. Cụ phải tra hết sách vở đông tây kim cổ rồi mới quyết, có khi sinh con ra cả tháng rồi mà chưa đặt được tên. Ngày xưa, nghe nói người ta kiêng đặt tên hay, tên đẹp cho con cái, sợ bị ma bắt. Hồi cấp hai, lớp mình có thằng Mày, chị nó tên Xin, bạn bè thường ghép tên cả hai chị em mà réo, Xin Mày, Xin Mày. Ông anh bà con bên vợ mình có cái tên hơi oái oăm là Phân. Mỗi lần anh từ dưới quê lên mình cứ phải chào anh Phân khỏe không, nghe không lễ phép tí nào. Thậm chí thời vua chúa phong kiến, dân đen không phải muốn đặt tên gì thì đặt. Có một số chữ là bản quyền của Hoàng tộc, ai đụng vào coi chừng mang tội phạm húy, khi đó rất dễ trở thành…vô danh.

       Nay thì những ông bố bà mẹ mặc sức mà đặt tên con, nào Kiều Diễm, Mộng Trinh, nào Hùng Cường, Trung Dũng … đủ cả, cứ nghe càng thánh thót, càng hoành tráng càng tốt. Mà không những tên, cả chữ lót cũng được chăm sóc, chải chuốt. Lại có cả sách hướng dẫn đặt tên, nhiều gia đình cẩn thận thuê hẳn "thầy" đặt tên con sao cho mau phát tài phát lộc.

      Đó thực ra là chuyện của đám dân thị thành có tí chữ nghĩa, chứ dân quê cũng chả mấy để ý đến tên con cái. Cái tên cúng cơm của chúng chủ yếu được dùng ở trường học, còn ở nhà thì cứ cu tí, cu tèo, cái mẹt, cái hĩm cho tiện.  Ông cu Thế sau lưng nhà mình ở quê dùng các binh chủng quân đội đặt tên con: Thủy, Lục, Hải, Quân (chẳng lẽ đặt tên là thằng Không). Hết binh chủng thì dùng tên nước cho hai thằng tiếp theo: thằng Việt, thằng Nam. Thêm thằng nữa đặt tên là Quyết, hai vợ chồng cố mãi mà không tòi thêm được đứa nào, mặc dù anh cu Thế đã dứt khoát đặt tên là Thắng bất kể trai hay gái. Thành ra Thủy, Lục, Hải, Quân, Việt, Nam, Quyết, mãi mà không Thắng, hi hi...

***

     Suy cho cùng thì cái tên chả có ý nghĩa gì. Sống trong một xã hội với quá nhiều những định chế do con người đặt ra, người ta cần phải có cái tên để ghi danh cùng với đời. Một ai đó đi học, đi thi, đi làm, được cất nhắc, bổ nhiệm...thì không thể thiếu cái tên. Nhưng rồi cũng chưa đủ, thiên hạ lại đặt ra thêm một loạt những khái niệm để định danh cho cái tên: kỹ sư, bác sĩ, giáo sư, tiến sĩ, giám đốc, tổng thống, chủ tịch...Danh thiếp của nhiều người không còn chổ cho một loạt những chức danh, chức vụ, học hàm, học vị rồi mới đến cái tên, nhìn phát khiếp.

      Thuở xa xưa, khi xã hội loài người mới phôi thai thì đã làm gì biết đến cái tên. Ngay giữa thời hiện đại này có những tộc người sống cũng đâu cần đến khai sinh với hộ khẩu. Có ai dám bảo họ không hạnh phúc không? Thử tưởng tượng bạn bị bỏ rơi lại trên mặt trăng hay lạc vào hoang đảo một mình vô phương trở về thế giới loài người như Robinson thì phỏng cái tên  của bạn dùng để làm gì? Bạn định xưng danh giám đốc, tiến sĩ, tổng thống ... với ai?

       Cái nguy của loài người là ở chổ, người ta tự đồng hóa mình với cái tên, với mớ chức danh ảo tưởng đó. Con người ta không phải là cái tên, không phải là chức vụ, học hàm. Thế nhưng thiên hạ cứ thích vỗ ngực tôi là anh Ba, anh Tư, tôi là giám đốc, là tiến sĩ, là ... là... Thế rồi người ta ngày càng đi xa dần bản chất CON NGƯỜI đích thực của mình, họ chẳng còn biết mình là ai. Nhiều người sống bằng lớp vỏ giả tạo ấy cho đến cuối đời mới chợt giật mình "đi tìm cái tôi đã mất". Đơn giản, khi cái lớp vỏ ảo tưởng kia rơi rụng, họ mới thấy sốc, thấy chơi vơi như một kẻ sắp chết đuối không nơi bám víu.

     Anh sinh ra là hình hài một con người chứ không phải một cái tên. Ngày trút hơi thở cuối cùng thì cũng chính xác thân anh chui vào hòm, cái tên quá lắm là xuất hiện trên tờ cáo phó hoặc trên tấm bia mộ sau khi anh "nằm xuống với đất muôn đời". Theo thời gian khi anh bắt đầu trở nên cát bụi thì ngay cả tấm bia mộ cũng chả trường tồn. Giữa hai lần chui ra chui vào ấy là cuộc sống của chính anh, là khoảng thời gian quý báu để thân và tâm anh hành hương trên cõi thế. Hãy biết quan tâm đến phúc lạc của Thân-Tâm anh thay vì bám víu vào mớ tên tuổi hư danh hão huyền.