Suýt nữa mình
có tên là Đạm, Nguyễn Quốc Đạm. Ông cụ đã hạ bút đặt tên cho thằng con út là
Quốc Đạm, thế rồi trong một phút giây thăng hoa nào đấy, cụ gạch đi mà thay
bằng Quốc Túy. May thay! Phải là quốc túy quốc hồn nghe mới oách chứ ai lại
quốc đạm, nghe cứ sặc mùi…protit, đội ơn cụ ạ.
Nghe ông anh
kể lại, ông cụ đặt tên con cái vô cùng cẩn thận. Cụ phải tra hết sách vở đông
tây kim cổ rồi mới quyết, có khi sinh con ra cả tháng rồi mà chưa đặt được tên.
Ngày xưa, nghe nói người ta kiêng đặt tên hay, tên đẹp cho con cái, sợ bị ma
bắt. Hồi cấp hai, lớp mình có thằng Mày, chị nó tên Xin, bạn bè thường ghép tên
cả hai chị em mà réo, Xin Mày, Xin Mày. Ông anh bà con bên vợ mình có cái tên
hơi oái oăm là Phân. Mỗi lần anh từ dưới quê lên mình cứ phải chào anh Phân
khỏe không, nghe không lễ phép tí nào. Thậm chí thời vua chúa phong kiến, dân
đen không phải muốn đặt tên gì thì đặt. Có một số chữ là bản quyền của Hoàng
tộc, ai đụng vào coi chừng mang tội phạm húy, khi đó rất dễ trở thành…vô danh.
Nay thì những
ông bố bà mẹ mặc sức mà đặt tên con, nào Kiều Diễm, Mộng Trinh, nào Hùng Cường,
Trung Dũng … đủ cả, cứ nghe càng thánh thót, càng hoành tráng càng tốt. Mà
không những tên, cả chữ lót cũng được chăm sóc, chải chuốt. Lại có cả sách
hướng dẫn đặt tên, nhiều gia đình cẩn thận thuê hẳn "thầy" đặt tên
con sao cho mau phát tài phát lộc.
Đó thực ra là
chuyện của đám dân thị thành có tí chữ nghĩa, chứ dân quê cũng chả mấy để ý đến
tên con cái. Cái tên cúng cơm của chúng chủ yếu được dùng ở trường học, còn ở
nhà thì cứ cu tí, cu tèo, cái mẹt, cái hĩm cho tiện. Ông cu Thế sau lưng nhà mình ở quê dùng các
binh chủng quân đội đặt tên con: Thủy, Lục, Hải, Quân (chẳng lẽ đặt tên là
thằng Không). Hết binh chủng thì dùng tên nước cho hai thằng tiếp theo: thằng
Việt, thằng Nam.
Thêm thằng nữa đặt tên là Quyết, hai vợ chồng cố mãi mà không tòi thêm được đứa
nào, mặc dù anh cu Thế đã dứt khoát đặt tên là Thắng bất kể trai hay gái. Thành
ra Thủy, Lục, Hải, Quân, Việt, Nam, Quyết, mãi mà không Thắng, hi hi...
***
Suy cho cùng
thì cái tên chả có ý nghĩa gì. Sống trong một xã hội với quá nhiều những định
chế do con người đặt ra, người ta cần phải có cái tên để ghi danh cùng với đời.
Một ai đó đi học, đi thi, đi làm, được cất nhắc, bổ nhiệm...thì không thể thiếu
cái tên. Nhưng rồi cũng chưa đủ, thiên hạ lại đặt ra thêm một loạt những khái
niệm để định danh cho cái tên: kỹ sư, bác sĩ, giáo sư, tiến sĩ, giám đốc, tổng
thống, chủ tịch...Danh thiếp của nhiều người không còn chổ cho một loạt những chức
danh, chức vụ, học hàm, học vị rồi mới đến cái tên, nhìn phát khiếp.
Thuở xa xưa,
khi xã hội loài người mới phôi thai thì đã làm gì biết đến cái tên. Ngay giữa
thời hiện đại này có những tộc người sống cũng đâu cần đến khai sinh với hộ
khẩu. Có ai dám bảo họ không hạnh phúc không? Thử tưởng tượng bạn bị bỏ rơi lại
trên mặt trăng hay lạc vào hoang đảo một mình vô phương trở về thế giới loài
người như Robinson thì phỏng cái tên của
bạn dùng để làm gì? Bạn định xưng danh giám đốc, tiến sĩ, tổng thống ... với
ai?
Cái nguy của
loài người là ở chổ, người ta tự đồng hóa mình với cái tên, với mớ chức danh ảo
tưởng đó. Con người ta không phải là cái tên, không phải là chức vụ, học hàm.
Thế nhưng thiên hạ cứ thích vỗ ngực tôi là anh Ba, anh Tư, tôi là giám đốc, là
tiến sĩ, là ... là... Thế rồi người ta ngày càng đi xa dần bản chất CON NGƯỜI đích
thực của mình, họ chẳng còn biết mình là ai. Nhiều người sống bằng lớp vỏ giả
tạo ấy cho đến cuối đời mới chợt giật mình "đi tìm cái tôi đã mất". Đơn
giản, khi cái lớp vỏ ảo tưởng kia rơi rụng, họ mới thấy sốc, thấy chơi vơi như
một kẻ sắp chết đuối không nơi bám víu.
Anh sinh ra là
hình hài một con người chứ không phải một cái tên. Ngày trút hơi thở cuối cùng thì
cũng chính xác thân anh chui vào hòm, cái tên quá lắm là xuất hiện trên tờ cáo
phó hoặc trên tấm bia mộ sau khi anh "nằm xuống với đất muôn đời". Theo
thời gian khi anh bắt đầu trở nên cát bụi thì ngay cả tấm bia mộ cũng chả
trường tồn. Giữa hai lần chui ra chui vào ấy là cuộc sống của chính anh, là
khoảng thời gian quý báu để thân và tâm anh hành hương trên cõi thế. Hãy biết
quan tâm đến phúc lạc của Thân-Tâm anh thay vì bám víu vào mớ tên tuổi hư danh
hão huyền.
